1) In ‘Homo Digitalis’ komen zowel de opportuniteiten als de gevaren van digitalisering aan bod. Nochtans overheerst de Angst. Hoe kan het dan dat digitalisering ons ‘meer mens’ zou maken? 

Angst is een heel normale en zeker heel menselijke reactie bij (te) snelle veranderingen. 

De Homo Sapiens was bang voor een mammoet, nadien van een trein of elektriciteit. Vandaag zijn we bang van de snelle digitalisering, AI of berichten op sociale media. Maar technologie op zich is neutraal, die hoeven we niet te vrezen. Wat we moeten doen, is wat we ook in het verleden gedaan hebben met technologie: angsten overwinnen en innovatie omarmen. Zelf aan het stuur van de technologie gaan zitten, ons informeren, erover leren en ermee experimenteren. 

Deze nieuwe mens verrijkt haar of zijn leven met dank aan digitale toepassingen, kan meer tijd besteden aan belangrijke zaken en heeft instant contact met 4 miljard soortgenoten. Dat maakt ons meer mens.

2) Je zegt dat we eigenlijk allemaal multimiljonairs zijn, hoe kan dat?

Laten we eens berekenen hoeveel de informatie en diensten van je smartphone in pakweg 1989 gekost zouden hebben. Ga maar eens na wat er allemaal in zo’n toestel zit: van een camera en een kompas tot een volledige encyclopedie en meer video’s dan om het even welke videotheek ooit verhuurde. Een ruwe schatting komt uit op 30 miljoen euro, waarvan de grootste kost naar de rekenkracht gaat: onze huidige telefoons bevatten meer rekenkracht dan alle Apollo’s bij elkaar! De Homo digitalis is dus multimiljonair,

3) En toch zeg je dat de smartphone gaat verdwijnen, zijn we onze 30 miljoen dan weer kwijt?

De smartphone als interface zal inderdaad geleidelijk aan terug uit ons leven verdwijnen. We zullen niet voor altijd een glazen plaatje moeten vasthouden telkens als we iets willen zoeken, doen of bekijken. Meer en meer zal technologie overal aanwezig zijn, maar op een praktischere en respectvollere manier. De uitrol van de zogenaamde ambient computing wordt misschien wel de belangrijkste revolutie van de komende jaren: technologie zal overal aanwezig zijn, maar verdwijnt achter het behangpapier. Smartphones zullen niet langer te veel tijd en plaats in ons leven innemen.

Maar de 30 miljoen zijn we niet kwijt, integendeel: dat bedrag zal nog stijgen. Enkel zal het niet meer vervat zijn in één toestelletje, maar aanwezig zijn rondom ons.

4) Gaat Artificiële Intelligentie niet op een of ander moment de wereld overnemen?

Artificiële Intelligentie is eigenlijk een héél slechte term, want het klinkt zo eng, alsof computers echt als mensen worden, en dat is het net niét. Artificiële Intelligentie is technologie dat computers in staat stelt om “menselijke” taken uit te voeren, zoals het voorlezen van tekst of het interpreteren van een beeld. Het is gewoon een verbeterde manier om computers te laten werken, waardoor we ook om een menselijkere manier met kunnen interageren, bv. de stem in plaats met een toetsenbord. Vandaag gebruiken 93% van de Belgen al dagelijks “AI”, want alle producten van Google maken er al gebruik van. Het laat ons toe om te focussen op meer menselijke taken. Ik zou het eerder ‘Augmented Humanity’ noemen.

5) Je zegt dat het ons gezonder gaat maken, hoe dan?

Inderdaad. De artsen krijgen hulp van Artificiële Intelligentie (AI). AI is zeer goed in staat is om patronen te herkennen. Dat kan bijvoorbeeld te pas komen bij onderzoek naar borstkanker. Het is voor radiologen namelijk niet altijd even makkelijk om op basis van een mammogram na te gaan of verdachte vlekjes wel of geen kanker zijn. De kans op een vals-positief (vrouwen krijgen te horen dat ze borstkanker hebben terwijl dat niet het geval is) of een vals-negatief resultaat (de kanker wordt over het hoofd gezien) is niet minder dan een op drie! Die verkeerde diagnoses zorgen voor veel medisch en psychologisch leed.

Door meer dan 100.000 geanonimiseerde mammogrammen te bestuderen is een door Google ontwikkeld algoritme intussen in staat om nauwkeurigere resultaten te behalen dan een team van artsen. Het aantal verkeerde diagnoses ging van een derde naar minder dan 2 procent! Radiologen noemen dergelijke algoritmes dan ook ‘de revolutionairste uitvinding sinds de scanner’. Ze zullen de arts nooit vervangen, maar zijn een extra tool om tot veel nauwkeurigere diagnoses te komen. Op dezelfde manier kunnen er ook in héél veel andere ziektes en behandelingen doorbraken komen.

6) Waarom moet onderwijs daar zo’n belangrijke rol in spelen? Hoe dan?

Zoals in vorige omwentelingen, helpt onderwijs en training ons de veranderingen te begrijpen en te bemeesteren. Het onderwijs moet de leerlingen al op jonge leeftijd met de risico’s en mogelijkheden van die technologische evoluties leren omgaan, maar iedereen moet ook ‘herschoold’ worden.

De zaken die vandaag nog onderwezen worden op school, staan soms mijlenver van de skills die we in het échte leven nodig hebben. We leren over Napoleon en het oude Rome, maar te weinig over hoe we met anderen moeten omgaan, gezond moeten leven, onze emoties kunnen begrijpen en onszelf kunnen ontplooien. Dat zou snel moeten veranderen, en wel op twee manieren: we moeten anders leren met en over technologie.

7) Je kan digitalisering vanuit een andere problematische invalshoek bekijken: als uitvergroter van sociale ongelijkheid. Niet iedereen is mee. Hoe kan je dat probleem oplossen? 

Wel, het tegenovergestelde is waar. 93% van de Belgen gebruiken digitale toepassingen, het gebruik van computers is nooit zo wijd verspreid geweest. Omdat digitale toepassingen véél gebruiksvriendelijker zijn dan computers. Zelfs hoogbejaarden leerden in 5 minuten hoe ze moesten videobellen om in contact te blijven met hun naasten tijdens de pandemie. Een Syrische vluchteling die in België asiel komt zoeken, kan dankzij haar of zijn smartphone met instant vertaling zijn weg vinden, uitleg vragen en krijgen, en in contact blijven met haar of zijn thuisland. Dankzij AI kunnen mensen die zelfs niet kunnen lezen een foto maken van een tekst en het laten voorlezen door de smartphone. 
Digitalisering maakt het dus mogelijk om sociale ongelijkheid te vergroten, maar het gebeurt ook niet vanzelf. We moeten zorgen dat iedereen wel degelijk toegang krijgt tot, en leert omgaan met, deze toepassingen.

8) We leven in een ‘always on’-samenleving. Legt de toenemende digitalisering ook niet almaar meer druk op mensen? Wat doet het met de mentale gezondheid denk je? Altijd bereikbaar zijn, om ter meeste likes,...

Absoluut, en dat moeten we onder controle krijgen. Technologie moet er zijn om ons te helpen en beter leven te hebben, maar moet uit de weg blijven. Tijd om technologie terug te brengen naar waar het thuishoort: tussen de muur en het behangpapier. Altijd aanwezig om ons bij te staan, uit de weg als we met elkaar zijn.
We moeten dus ‘afkicken’ van onze smartphones en het overmatige gebruik van sociale media. Dat hoort bij de opvoeding hoe omgaan met technologie, maar is ook de verantwoordelijkheid van bedrijven die de toepassingen leveren. Zo kan je op je Android toestel, een tijdslimiet inzetten voor gebruik van sociale media en kan makkelijk een ‘geen notificaties’ tijd instellen, bv voor avond en nacht.

9) Hoe ver hinkt België ondertussen al achterop ten aanzien van andere landen, continenten die wel sneller op de digitale trein gesprongen zijn? Is het al te laat? 

Het is absoluut niet te laat, want de digitalisering is pas begonnen. Dus kunnen we nog op de trein springen en genieten van alle voordelen dat het kan bieden. Maar we moeten er wel degelijk werk van maken. In het boek geef ik daar concrete mogelijkheden voor, maar het zou ons hier te ver leiden.

10) Zitten we daarom op een kantelpunt in de geschiedenis? Had covid een positieve impact en zal die impact blijven denk je?

We gaan al te vaak uit van het pessimistische scenario waarin we de komst van innovaties lijdzaam ondergaan, maar met dit boek wil ik laten inzien dat zowel het probleem als de oplossing bij onszelf ligt, met behulp van technologie. We kunnen technologie gebruiken om Big Brother-gewijs een controlestaat uit te bouwen, maar ook om iedereen van onderwijs te voorzien of onze gezondheidszorg op een betaalbare manier te verbeteren.

De corona pandemie heeft alles nog eens versneld. In 5 maanden tijd, hebben we 5 jaren digitalisering gewonnen. We moesten dat noodgedwongen extreem doen: alleen maar telewerken of teleleren. Dat heeft ons erdoor geholpen, maar blijkt natuurlijk -en gelukkig- niet de juiste manier van leven. Van zodra dat we elkaar terug mogen ontmoeten, zal er een gezondere mix ontstaan van fysieke en digitale contacten. Maar we gaan nooit terug naar het ‘vroegere normaal’. Onze wereld is voorgoed digitaler.

Daarom staan we ook op een kantelpunt in de geschiedenis. Later zullen we terugkijken naar dit moment en hopelijk concluderen dat de jaren ‘20 het decennium was waarin de Homo digitalis het heft in eigen handen nam. Misschien was dit boek een wake-upcall, misschien een bevestiging dat jij al goed bezig bent. Als we werk willen maken van een positieve toekomst – en ik hoop dat ook jij daar je schouders onder wil zetten – kan dat.