Hans Van Dyck vertelt over zijn boek

Hans Van Dyck vertelt over zijn boek

14/07/2021

Hans Van Dyck vertelt in zijn gloednieuwe boek Het orakel van de bosnimf wat deze frivole fladderaars vertellen over het leven op onze planeet.

Wat is de betekenis van je intrigerende titel?

Die titel had ik al vroeg in gedachten. Ik heb bewust voor een literaire titel gekozen, omdat mijn boek een verhaal brengt, ook al is het gebaseerd op ‘harde’ wetenschap en op mijn eigen ontwikkeling tot wetenschapper. Wetenschap kun je zien als een modern orakel, een instituut dat kennis en inzicht levert en toelaat om onze toekomst deels te voorspellen. De bosnimf, of het bont zandoogje, is een van de vlindersoorten die we in mijn onderzoeksgroep al vele jaren bestuderen om te begrijpen wat snel veranderende landschappen met dieren doen. In zijn wetenschappelijke naam – Pararge aegeria – verwijst aegeria naar een profetische bosnimf uit de Romeinse mythologie. Dat beeld vond ik mooi passen bij dit boek.

 

Van vlinderjongen tot vlinderprofessor. Wanneer ontstond jouw fascinatie voor vlinders?

Dat weet ik niet heel precies. Ik was als jong kereltje al erg gebiologeerd door dieren en natuur. Op mijn vijfde kreeg ik mijn eerste boeken over dieren. Ik wilde ze bestuderen en er alles over weten. Ik was als tiener een vaste klant in de bibliotheek van Herentals en liet geen kans voorbijgaan om de natuur in te trekken. Vlinders kwamen vooral meer op het voorplan toen ik lid werd van de Jeugdbond voor Natuur en Milieu (JNM). Passie en verwondering zijn belangrijke eigenschappen voor een wetenschapper. Daar is tijdens mijn opleiding biologie uiteraard nog een stevige portie kritische wetenschap bijgekomen.

Kun je door in te zoomen op deze kleine insecten een bredere kijk op het aardse leven krijgen?

Die vraag vormt de rode draad doorheen het boek. Ik kan je verklappen dat mijn antwoord volmondig ja is. Het klinkt als een paradox, maar grondig, gedetailleerd biologisch onderzoek van een soort laat je inderdaad toe om met een breedhoeklens naar het leven in alle verscheidenheid te kijken en er ook iets van te begrijpen. Een bont zandoogje is niet alleen een vlinder, het is tegelijk een insect, een dier, een levensvorm.

 

Je benadrukt dat je verhaal ook over mensen gaat. Waarom zijn we zo gefascineerd door die vrolijke fladderaars?

Hun kleuren en hun vliegvermogen maken dat vlinders in het oog springen. Dat hebben ze gemeen met vogels. Natuurlijk komt er ook nog die fascinerende metamorfose of gedaanteverwisseling bij. Uit de schijnbaar ‘dode’ pop sluipt een levende, kleurrijke vlinder. Dat beeld staat in vele culturen centraal voor verrijzenis, voor nieuw leven. Hun fladderende vlucht intrigeert ook. Deze insecten koloniseerden meermaals onze taal. Denk aan ‘vlinders in de buik hebben’ of aan het ‘vlindereffect’. Het illustreert dat mensen wat met vlinders hebben. Het thema van vlinders in kunst en cultuur krijgt trouwens veel aandacht in mijn boek.

 

Vlinders kunnen ook technologische ontwikkelingen inspireren.

Opnieuw een thema dat bevattelijk behandeld wordt in Het orakel van de bosnimf. Vlinders leveren bioinspiratie voor de ontwikkeling van nieuwe drones, zonnepanelen, printtechnieken enzovoort. Hun vleugels zijn zelfreinigend zodat ze die nooit hoeven te poetsen. Die materiaaleigenschap klinkt als muziek in de oren. We kunnen nog zo veel leren van deze insecten.

 

Welke invloed heeft de klimaatverandering op vlinders?

Vlinders zijn vaak warmteminnend en gebruiken zonnestralen om te kunnen vliegen. Als het gemiddeld wat warmer wordt, helpt dat sommige soorten om al vroeger op het jaar actief te zijn. We zien door de klimaatverandering ook bepaalde zuidelijke soorten vaker in onze contreien. Maar de jongste jaren merken we dat extreme weersomstandigheden vlinders geregeld parten spelen. Door droogte zijn planten voor de rupsen niet langer geschikt. Bovendien ervoeren vlinders al veel andere problemen in ons landschap op mensenmaat, denk maar aan de verregaande verstedelijking. Extreme weersomstandigheden versterken die problemen nog. Vlinders zijn als een barometer van hoe het met de omgeving is gesteld.

 

Wat wil je bereiken met dit boek?

Ik vond het heerlijk om te schrijven. Als wetenschapper schrijf ik veel, maar vooral voor de wetenschappelijke vakbladen. Ik ben blij dat ik nu een breder publiek kan bereiken. Met dit boek heb ik drie zaken voor ogen. Ten eerste, kennis en verwondering over vlinders delen. Ten tweede, uitleggen hoe wetenschap in zijn werk gaat. En ten slotte is het een inzichtelijk verhaal dat natuur ook dichter bij de mens hoort te brengen. Niet toevallig is mijn boek een verhaal van vlinders én mensen.

Hans Van Dyck
 
Van vlinders en mensen
 
Het orakel van de bosnimf is een fascinerend verhaal over vlinders. Van de functies die de kleuren op hun vleugels hebben tot de vele aspecten van hun wonderlijk gedrag. Van de hongersnood waarmee ze kampen in moderne landschappen tot de analyse van wat snelle klimaatverandering met ze doet. Een verhaal over prachtige zorgenkinderen.

Maar dit boek gaat ook over gepassioneerde mensen. Hans Van Dyck verweeft er zijn eigen metamorfose van vlinderjongen tot vlinderprofessor in. Een meeslepende getuigenis over verwondering en passie voor wetenschap. Hij vertelt ook over vele anderen die zich aangesproken weten door deze bijzondere insecten. Van kunstenaars die ze al eeuwenlang op allerlei manieren proberen te verbeelden tot ingenieurs die zich erdoor laten inspireren om technische problemen op te lossen.